چرا دندان‌های قرینه دچار مشکلات مشابه می‌شوند؟
دندان‌های قرینه در فک بالا و پایین ساختارهایی هستند که دو به دو در سمت راست و چپ قرار گرفته‌اند و از نظر شکل، اندازه و عملکرد شباهت زیادی به یکدیگر دارند. بسیاری از والدین یا بیماران تعجب می‌کنند که چرا زمانی که یک دندان در سمت راست دچار پوسیدگی می‌شود، مدتی بعد دندان مشابه در سمت چپ نیز به مشکلی تقریباً مشابه دچار می‌شود. این موضوع یک اتفاق ساده نیست و پشت آن دلایل علمی و زیستی مشخصی وجود دارد که ریشه آن به دوران جنینی و نحوه شکل‌گیری ساختارهای صورت برمی‌گردد.
دندان‌های قرینه چگونه شکل می‌گیرند؟
در دوران جنینی، ساختار صورت و فک‌ها توسط گروه خاصی از سلول‌ها به نام نورال کرست یا تاج عصبی ساخته می‌شوند. این سلول‌ها در خط میانی صورت قرار دارند. ابتدا یک سلول مادر از نورال کرست تقسیم می‌شود و به دو سلول کاملاً مشابه از نظر ژنتیکی تبدیل می‌گردد. یکی از این سلول‌ها به سمت راست مهاجرت می‌کند و دیگری به سمت چپ. چون هر دو سلول از یک منبع یکسان آمده‌اند و اطلاعات ژنتیکی مشابهی دارند، ساختارهایی که می‌سازند نیز تقریباً یکسان خواهد بود.
این روند دقیقاً دلیل شباهت چشمگیر دندان‌های سمت راست و چپ است. وقتی دندان‌ها از نظر شکل، میزان شیارها، ضخامت مینا، محل قرارگیری و مسیر رویش مشابه باشند، طبیعی است که رفتار آن‌ها در برابر بیماری‌ها و عوامل آسیب‌زا نیز بسیار شبیه یکدیگر باشد.
چرا پوسیدگی در دندان‌های قرینه تکرار می‌شود؟
وقتی یک دندان در سمت راست دچار پوسیدگی در ناحیه خاصی مثل دیستال می‌شود، احتمال زیادی دارد که دندان قرینه آن نیز در همان ناحیه دچار پوسیدگی شود. دلیل این موضوع چند عامل هم‌زمان است.
اول اینکه ساختار دو دندان مشابه است. شیارها، انحناها، نقاط گیر غذایی و حتی میزان دسترسی مسواک به هر طرف تقریباً یکسان است. بنابراین اگر یک سمت شرایط مناسبی برای گیر غذایی ایجاد می‌کند، سمت دیگر نیز همین ویژگی را دارد.
دوم، الگوی جویدن نقش مهمی دارد. بسیاری از افراد به صورت ناخودآگاه از دو طرف فک به طور نسبتاً مساوی استفاده می‌کنند. فشارهای مکانیکی و سایش روی دندان‌های قرینه تقریباً مشابه است و همین عامل باعث می‌شود هر نوع ترک ریز، سایش یا فرسایش مینا در هر دو دندان شبیه باشد.
سوم، عادات غذایی و بهداشتی فرد روی هر دو طرف تأثیر یکسان می‌گذارد. اگر فرد در استفاده از نخ دندان ضعف داشته باشد، معمولاً این مشکل در هر دو سمت دیده می‌شود، و احتمال پوسیدگی دوطرفه بالا می‌رود.
مثال واضح: دندان ۶ پایین
فرض کنید دندان ۶ پایین سمت راست شما از سطح دیستال دچار پوسیدگی شده است. این پوسیدگی معمولاً به دلیل گیر غذایی، شیار عمیق یا سختی دسترسی به آن ناحیه ایجاد می‌شود. چون دندان ۶ پایین سمت چپ دقیقاً همان ساختار را دارد، احتمال اینکه همان نقطه به مرور دچار پوسیدگی شود بسیار زیاد است. این یک اتفاق تصادفی نیست، بلکه نتیجه شباهت ژنتیکی و ساختاری دندان‌های قرینه است.
بنابراین هر زمان یک دندان آسیای بزرگ به مشکل خورد، باید دندان مشابه در سمت مقابل نیز بررسی شود.
تأثیر نورال کرست بر مشکلات مشابه دندان‌ها
سلول‌های نورال کرست نه تنها دندان‌ها، بلکه قسمت زیادی از استخوان‌های صورت، لثه‌ها و بافت‌های Supporting را نیز می‌سازند. وقتی این سلول‌ها تقسیم می‌شوند و هر بخش از آن‌ها یک سمت صورت را تشکیل می‌دهد، درواقع دو نسخه تقریباً یکسان از یک الگو ساخته می‌شود.
به همین دلیل است که اگر سمت راست فک دچار یک نوع مشکل فکی یا ضعف ساختاری شود، احتمال دارد سمت چپ نیز در معرض همان خطر باشد. این موضوع را در وضعیت‌هایی مثل ناهماهنگی فک‌ها، نیش‌زدگی، شلوغی دندان‌ها یا حتی التهاب لثه نیز مشاهده می‌کنیم.
اهمیت توجه به دندان‌های قرینه در مراقبت و درمان
اگر دندان‌پزشک مشاهده کند که یک دندان در سمت راست دچار پوسیدگی، شکستگی، تحلیل لثه یا حساسیت شده است، منطقی‌ترین کار این است که دندان قرینه در سمت چپ نیز با دقت بررسی شود. دلیل این کار احتمال بالای ایجاد مشکل مشابه است.
این بررسی دوطرفه کمک می‌کند مشکلات قبل از شدید شدن تشخیص داده شوند و روند درمان سریع‌تر و با هزینه کمتر انجام شود. حتی در درمان‌های پیشگیرانه مثل فیشورسیلنت (شیاربندی)، معمول است که دندان‌پزشک هر دو دندان قرینه را بررسی و در صورت نیاز درمان کند.
نتیجه‌گیری
دندان‌های قرینه به دلیل منشأ ژنتیکی مشترک، مسیر رشد یکسان و ساختار بسیار مشابه، رفتار تقریباً برابر در برابر عوامل آسیب‌زا از خود نشان می‌دهند. بنابراین وقتی یک سمت دچار مشکل می‌شود، باید سمت دیگر نیز با دقت بررسی شود، زیرا احتمال بروز مشکل مشابه بسیار بالا است. شناخت این موضوع به والدین و افراد کمک می‌کند مراقبت بهتر و دقیق‌تری از دندان‌ها داشته باشند و از مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کنند.
مقالات بیشتر :
